ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΟ ΚΙΝΗΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Δ.Α. ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ

“ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ –Συμβολή στην ιστορία και την τοπογραφία της πόλεως του Διδυμοτείχου”

Του Δρ πολιτικού μηχανικού – αρχαιολόγου Αθανασίου Γουρίδη

Άγιος Βλάσιος και η ιστορία της βασιλοπούλας

Το παρεκκλήσι του Αη Βλάση βρίσκεται σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων δυτικά του Διδυμοτείχου, ανάμεσα στη Βούβα και τη Ζωοδόχο Πηγή. Πρόκειται για ένα κατάφυτο και ειδυλλιακό μέρος με δύο πηγές. Ερείπια παλαιοχριστιανικού ναού που αποκαλύφθηκαν το 1970 κατά την ανέγερση του νεότερου παρεκκλησίου είχαν κεντρίσει την περιέργεια ερευνητών. Στις αρχές  της δεκαετίας του  ’90  διεξήχθη ανασκαφή η οποία αποκάλυψε ενδιαφέροντα εκκλησιαστικά κτίρια. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένουμε την πρώτη σχετική δημοσίευση.

Με το αγίασμα συνδέεται παλαιά και λίαν ενδιαφέρουσα  παράδοση, σχετική με την άλωση της πόλης από τους Τούρκους. Η παράδοση έχει ως εξής:

Κατά την πολιορκία του Διδυμοτείχου από τους Τούρκους ο βασιλιάς βγήκε από την πόλη για να κυνηγήσει τους επιδρομείς και βρέθηκε σε δροσερό μέρος  κοντά στη μονή της Ζωοδόχου Πηγής, όπου σταμάτησε με την ακολουθία του για να ξεκουραστεί. Οι Τούρκοι το έμαθαν και το εκμεταλλεύτηκαν για να καταλάβουν το απόρθητο κάστρο. Έντυσαν ελληνομαθή (ή και εξωμότη) νεαρό Τούρκο ως μοναχό ο οποίος κατέφυγε προ της δυτικής πύλης όπου και ζήτησε από τη βασιλοπούλα (για την οποία σε κάποιες παραλλαγές έχει σωθεί το όνομα Κυριακή) να του ανοίξει τις πύλες για να προσευχηθεί μέσα στο κάστρο.  Κατ’ άλλους ένας από τους έμπιστους υπηρέτες του βασιλιά εξαγοράστηκε και υπεξαίρεσε βασιλικό μανδήλιο ή το βασιλικό δαχτυλίδι το οποίο και προσκόμισε στη βασιλοπούλα ως πειστήριο για να του ανοίξουν τις πύλες.  Οι Τούρκοι, κρυμμένοι σε παρακείμενο δάσος εκμεταλλεύτηκαν την ανταπόκριση της βασιλοπούλας και εισόρμησαν από τις ανοικτές θύρες. Κάποιοι ευγενείς που σώθηκαν από τη σφαγή έσπευσαν έφιπποι στο κατάλυμα του αυτοκράτορα για να του αναγγείλουν την άλωση. Ο αυτοκράτορας αδυνατούσε να δεχτεί τέτοιο νέο και είπε: «Εάν σηκωθεί από τη χύτρα αυτός ο πετεινός και λαλήσει (ή πετάξει), τότε θα πιστέψω ότι η πόλη κυριεύτηκε.

Έτσι και έγινε. Ο βασιλιάς τότε ανέβηκε  στο άλογό του και με τη συνοδεία του μετέβη στο παρακείμενο δάσος, όπου και το προσκύνημα του Αγίου Βλασίου. Από τότε ο πρώτος τόπος ονομάστηκε “Ταούκ γεμέζ” δηλαδή δεν τρώει όρνιθες. Σε ανάμνηση του γεγονότος τελούνταν κάθε χρόνο στη γιορτή του αγίου στις 11 Φεβρουαρίου μεγάλη γιορτή η οποία συνοδευόταν με προσκύνηση των κατοίκων και γλέντι στο αγίασμα.  Οι νέοι μάλιστα της πόλης επέστρεφαν έφιπποι διοργανώνοντας επικίνδυνους αγώνες δρόμου και ονομάζονταν Αι – Βλασίτες.

Παραλλαγή του θρύλου θέλει τους Τούρκους να μετέρχονται άλλο τέχνασμα: είχαν αφήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας να τρέχουν πρόβατα στην πεδιάδα, στα κέρατα των οποίων είχαν δέσει αναμμένους δαυλούς. Η βασιλοπούλα απελπισμένη από την υποτιθέμενη συντριπτική αριθμητική υπεροχή των πολιορκητών έριξε τα κλειδιά και αυτοκτόνησε πηδώντας από πύργο του κάστρου.

Η παράδοση θέλει να υπάρχει κάτω από τον στρογγυλό πύργο της νοτιοανατολικής γωνίας του κάστρου ο τάφος της άτυχης κόρης και επάνω στο βράχο να διακρίνονται τα αποτυπώματα των χεριών της. Μέχρι πρόσφατα στη θέση όπου έπεσε η βασιλοπούλα υπήρχε οικίσκος, όπου προσέρχονταν χριστιανοί και μουσουλμάνοι και άναβαν κερί “για τη βασιλοπούλα”. Παλιότερα στη θέση υπήρχε τάφος  με μικρό προσκυνητάρι. Στον τάφο αυτό ήταν κρεμασμένα τα ξύλινα τσόκαρα (ή μακριά δερμάτινα υποδήματα, “τζιμέδες”) της βασιλοπούλας  που τα φορούσαν οι γυναίκες που είχαν δύσκολο τοκετό.

Το πιθανότερο είναι ο τάφος να ανήκε σε μπεκτασή, τον Ζιντζή Απντάλ, ή Απτάλ Τζουνέιτ ( τον “Άγιο καβαλάρη”, κατά τον Ν. Βαφείδη). Ο δερβίσης ήρωας έπεσε στην πολιορκία του Διδυμοτείχου και προς τιμήν του κτίστηκε μαυσωλείο που βρισκόταν έξω από την πόλη, στη θέση περίπου του νότιου μουσουλμανικού νεκροταφείου. Ακόμη υπήρχε ομώνυμο Τέμενος, ίχνη του οποίου διατηρούνται ακόμη στα νοτιοανατολικά του τάφου.

Σε άλλη παραλλαγή αναφέρεται ως πύργος της βασιλοπούλας ο Κηζ Κουλεσί, δηλαδή ο πύργος της κόρης στο εσωτερικό κάστρο εκείνο που θα πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι στην ιστορία της Βασιλοπούλας, όπως και σε όλους τους συγγενείς θρύλους του κάστρου της Ωριάς εκείνο που έχει σημασία είναι, όχι φυσικά το από ποιον πύργο έπεσε η βασιλοπούλα, αλλά η σημασία του μύθου, όπως και οι πολύ ενδιαφέροντες συσχετισμοί που εξάγονται από τον έκδηλο συγκρητισμό των θρησκειών.